Umræða um einkarekstur innan heilbrigðiskerfisins er oftar en ekki þannig að aukaatriði eru gerð að aðalatriðum. Minna fer fyrir því í umræðunni hvernig málin horfa við notendum þjónustunnar, sjúklingum og öðrum þeim sem þurfa á þjónustu heilbrigðiskerfisins að halda. Með öðrum orðum, neytendasjónarmið fá ekki mikið rúm í þeirri umræðu.
Margir sem tjá sig um íslenska heilbrigðiskerfið vilja sjá að norræna velferðarmódelið verði tekið til fyrirmyndar við uppbyggingu og framþróun heilbrigðiskerfisins. Í því ljósi er fróðlegt að sjá hvernig heilbrigðiskerfið hefur þróast á hinum Norðurlöndunum. Þar hefur mönnum nefnilega orðið ljóst, að fjölbreytt rekstrarform er það sem skilar mestum ábata, bæði fyrir þann aðila sem borgar reikninginn, ríkið, en þó fyrst og fremst fyrir notendur þjónustunnar.
Nokkur dæmi:
– Í Noregi er meirihluti heilsugæslustöðva einkarekin, eftir kerfisbreytingu sem gekk í gildi árið 2001, í kjölfar útboða;
– Í Svíþjóð var fyrirkomulagi heilsugæslunnar verið breytt fyrir nokkrum árum á þann veg að hún samanstendur bæði af einkareknum og opinbert reknum heilsugæslustöðvum;
– Í Finnlandi hefur sama þróun átt sér stað nú síðustu árin með stóraukinni þjónustu einkarekinna heilsugæslustöðva;
– Heilsugæslan í Danmörku er alfarið einkarekin og hefur svo verið um áratugaskeið.
Fyrir 13 árum var fyrsta einkarekna heilsugæslustöðin hér á landi sett á laggirnar, heilsugæslan Salahverfi. Það fyrirtæki lenti í þriðja sæti í kosningu um fyrirtæki ársins á s.l.ári. Rekstur þeirrar stöðvar hefur verið umtalsvert betri en hjá opinbert reknum heilsugæslustöðvum, um það vitna opinberar tölur. Tvær nýjar einkareknar heilsugæslustöðvar hafa nýlega hafið rekstur í Reykjavík. Af þeirri stuttu reynslu sem komin er á þá starfsemi, er ekki annað að sjá en að almenningur taki þeirri viðbót fagnandi.
Hér á landi eru um 1,6 milljónir heimsóknir til lækna á hverju ári. Af þeim heimsóknum eru um 480 þúsund til sjálfstætt starfandi lækna, eða um 30% allra heimsókna. Hingað til hafa á bilinu 4 – 6% útgjalda vegna heilbrigðismála runnið til starfsemi sjálfstætt starfandi heilbrigðisfyrirtækja. Þeim fjármunum telst því mjög vel varið.
Fullyrða má að með því að byggja upp samkeppni innan heilbrigðiskerfisins, batni þjónustan, heilbrigðisstarfsfólk búi við meiri starfsánægju en ella og hafi fleiri og fjölbreyttari atvinnumöguleika. Staðreyndin er nefnilega sú, að þar sem heilbrigð samkeppni fær að njóta sín, leysast úr læðingi hvatar þar sem fjármagnið nýtist best og þjónustan við þá sem eiga að njóta, batnar.
Þessi staðreynd á alls staðar við, einnig í heilbrigðiskerfinu.
Höfundur: Andrés Magnússon, framkvæmdastjóri Samtaka verslunar og þjónustu