Nýr formaður SVÞ, Jón Ólafur Halldórsson, forstjóri Olís, var í viðtali hjá Jóni G. á Hringbraut í vikunni. Í viðtalinu ræða Jónarnir hin ýmsu mál, svo sem netverslun og framtíð íslenskrar verslunar, áhrif fjórðu iðnbyltingarinnar og fleira.
Viðtalið má sjá hér á vef Hringbrautar.
Ingvar Freyr Ingvarsson, aðalhagfræðingur SVÞ skrifar í Viðskiptablaðið 14. mars sl.:
Þegar neytendur kaupa lausafjármuni með nokkurra ára nýtingu í huga vanda þeir oftast valið. Val milli muna sem standa til boða ræðst að miklu leyti af upplýsingum um eiginleika og ástand sem fyrir liggja þegar kaupin eru gerð. Upplýsinga er jafnan aflað úr fjölmiðlum, á netinu eða með beinum eða óbeinum samskiptum við seljendur og jafnvel aðra neytendur. Traust og trú á viðskiptaumhverfinu og efnahagslegir hvatar hafa jafnframt áhrif á hvernig kaupandi nýtir fyrirliggjandi upplýsingar.
Atferlishagfræðin, sem á rætur sínar að rekja til hagfræði, sálfræði og atferlisgreiningar, skoðar m.a. hvernig kaupendur nýta upplýsingar. Svo nærtækt dæmi sé tekið töldu hagfræðingarnir Akerlof og Schiller að vantraust á kaupsýslufólki og fyrirtækjum í kjölfar bankahruns gæti haft stigmagnandi neikvæðar afleiðingar. Vantraust elur af sér óvissu, óvissan veldur samdrætti í neyslu sem aftur dregur úr neysluvilja neytenda þar sem þeir vilja spara ef enn skyldi harðna á dalnum. Úr verður nokkurskonar „kapphlaup niður á botn“ þar sem neikvæðni elur af sér meiri neikvæði. Í slíku ástandi er hætt við að viðskipti verði stjrál, kostnaðarsöm og óskilvirk.
Í grein Akerlof frá árinu 1970 tekur hann dæmi af markaðnum með notaða bíla. Hann fylgir amerískri málvenju og kallar lélega notaða bíla sítrónur (e. lemons) en góða notaða bíla ferskjur (e.peaches). Akerlof gengur útfrá því að kaupandi viti ekki hvort notaður bíll sem hann hyggst kaupa sé sítróna eða ferskja. Seljandinn, sem hefur hugsanlega notað bílinn í mörg ár, séð um viðhald hans og svo framvegis, býr yfir meiri upplýsingum og getur lagt raunhæft mat á hvað geti talist eðlilegt söluverð. Í hagfræðinni er þá rætt um að upplýsingar séu ósamhverfar. Við þessu geta kaupendur brugðist með ýmsum hætti t.d. með því að fá óháðan aðila til að framkvæma ástandsskoðun áður en kaup eru ákveðin, telji þeir slíka skoðun svara kostnaði.
Sú staða getur komið upp að seljendur notfæri sér markvisst að kaupendur eru lakar upplýstir en þeir og selji, eða reyni að selja, sítrónur sem ferskjur. Geri kaupendur sér grein fyrir að seljendur séu í svikahug ganga þeir útfrá að allir notaðir bílar séu sítrónur og verðleggja þá í samræmi við það.
Þessar vangaveltur Akerlofs um sítrónumarkaðinn í Ameríku virðist eiga við um markað fyrir notaða bíla á Íslandi nú um mundir. Ljóst virðist að átt hafi verið við kílómetramæla bílaleigubíla sem hafa verið seldir á eftirmarkaði. Segja má að undir slíkum kringumstæðum gangi hið sígilda „sítrónu-vandamál“ aftur. „Sítrónan“ er bílaleigubíll sem almennur neytandi hefur eignast að leigunotum loknum. Neytendur eru margir í þeirri stöðu að líkur eru á að þeir eigi bíl sem þeir hafa greitt of mikið fyrir. Seljandinn hefur fallið í freistni, sniðgengið góða viðskiptahætti og notfært sér trúgirni kaupandans í ljósi upplýsinga sem hann einn bjó yfir. Reyndar virðist seljandinn hafa gengið lengra og nýtt tæknina til þess að vekja ranga hugmynd í huga kaupenda um ástand bíla á eftirmarkaði.
Undir þessum kringumstæðum skapast hætta á keðjuverkun í samræmi við forspár Akerlofs. Neytendur taka að draga úr kaupum á notuðum bílaleigubílum og þar sem upplýst hefur verið um hve auðvelt það er fyrir hvern og einn að „falsa“ kílómetrastöðu smitast aðrir notaðir bílar af óvissunni. Bílasalar virðast ekki hafa verið meðvitaðir um háttsemina og þeim því ómögulegt að tryggja gæði söluferlisins eins og til var ætlast.
Óvissan er tekin að magnast. Neytendur geta dregið úr óvissunni með tvennum hætti, annars vegar með því að láta ávallt vinna ítarlegt ástandsmat á bílum fyrir kaup og hins vegar með því að halda að sér höndum. Báðar leiðirnar hafa samfélagslegan kostnað í för með sér auk þess sem gera má ráð fyrir að það hægi á söluhraða bíla. Til að vinna gegn þessum áhrifum gæti ríkisvaldið gripið til aðgerða í formi samræmds og traustvekjandi eftirlits.
Reyndar hefur hið opinbera þegar yfirumsjón með slíku eftirliti. Frá árinu 2009 hafa fólksbílar fyrst sætt aðalskoðun á fjórða ári eftir skráningu, annað hvert ár í tvö næstu skipti, og árlega eftir það. Leigubílar eru hinsvegar ávallt skoðaðir árlega. Yfir stendur innleiðing á Evrópugerð þar sem gert er ráð fyrir að við aðalskoðun beri skoðunaraðilum að yfirfara kílómetramæla bifreiða. Þá er jafnframt gert ráð fyrir að þeir sem eiga við kílómetramæla ökutækja sæti refsingu.
Sterkar vísbendingar eru um að bílaleigubílar séu eknir álíka mikið á fyrsta einu til einu og hálfu árinu og fólksbílar í eigu einstaklinga eru eknir á fyrstu þremur til fjórum árum eftir nýskráningu. Mikill akstur kemur jafnan niður á ástandi bíla. Vanræksla á viðhaldi bíla kemur jafnan fram við aðalskoðun.
Að mati SVÞ er því eðlilegt að bílaleigubílar sæti árlegri aðalskoðun. Í ljósi þeirrar óvissu sem Procar-málið hefur orsakað, og með hliðsjón af ríkum hagsmunum heiðarlegra seljenda og hrekklausra kaupenda hlýtur annað að teljast bæði óásættanlegt og óréttlætanlegt.
Markaðurinn birtir í dag, 13. mars, viðtal við Greg Williams aðalritstjóra tímaritsins WIRED, í tilefni af komu hans til Íslands. Greg verður aðalræðumaður á opinni ráðstefnu SVÞ undir yfirskriftinni Keyrum framtíðina í gang! sem haldin verður á Hilton Nordica, á morgun, 14. mars kl. 14:00.
Í viðtalinu ræðir Greg m.a. um hvernig tæknibreytingar nútímans hafa það í för með sér að stórfyrirtæki verði fallvaltari, og bendir m.a. á í því samhengi að á markaði þar sem bandaríski risinn Honeywell hafi áður verið allsráðandi séu nú hátt í 70 fyrirtæki í samkeppni. Einnig leggur hann áherslu á að landfræðilegar breytingar séu að hverfa og að „við lifum ekki lengur í heimi þar sem fólk ber okkur saman við jafningja. Það er verið að bera þig saman við þá bestu sama í hvaða bransa þú ert.“ Hvoru tveggja hefur mikil áhrif á íslensk fyrirtæki, þar sem tækifæri opnast á nýjum mörkuðum, en jafnframt standa þau frammi fyrir aukinni alþjóðlegri samkeppni.
Viðtalið má lesa í heild sinni á bls. 9 í Markaðnum í dag og hér má nálgast blaðið á PDF formi.
Opin ráðstefna SVÞ, Keyrum framtíðina í gang!, verður haldin á Hilton Nordica á morgun kl. 14:00-16:00. Þar mun Greg halda fyrirlestur en einnig verður erindi frá Þorbjörgu Helgu Vigfúsdóttur, stofnanda og framkvæmdastjóra Köru connect ehf., Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsmálaráðherra mun ávarpa ráðstefnuna ásamt Margréti Sanders, fráfarandi formanni SVÞ. Fundarstjóri verður Guðmundur Hafsteinsson, frumkvöðull og formaður stýrihóps um nýsköpunarstefnu Íslands. Skráning fer fram hér: https://svth.is/keyrum-framtidina-i-gang/
Í tilefni af opinni ráðstefnu SVÞ á morgun, fimmtudaginn 14. mars, var Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir, stofnandi og framkvæmdastjóri Köru connect ehf., í viðtali hjá Heimi og Gulla Í bítinu á Bylgunni í morgun.
Óhætt er að segja að Þorbjörg hafi látið íslenskt atvinnulíf og opinbera geirann heyra það. Benti hún m.a. á skort á starfrænni stefnu fyrir Ísland og sagði okkur ekki vera eins framarlega og við höldum.
Ráðstefnan ber yfirskriftina Keyrum framtíðina í gang! og mun Þorbjörg Helga stíga á stokk, en aðalræðumaður er Greg Williams, aðalritstjóri tímaritsins WIRED. Frekari upplýsingar og skráning er hér: https://svth.is/keyrum-framtidina-i-gang/
Mynd: Haraldur Guðjónsson fyrir Viðskiptablaðið
Í Viðskiptablaðinu sl. fimmtudag, 28. febrúar, birtist veglegt viðtal við fráfarandi formann SVÞ, Margréti Sanders. Sjá má viðtalið í heild sinni í blaðinu en einnig hafa verið birtar greinar úr viðtalinu á vb.is. Hér fyrir neðan finnurðu hlekki í þær:
Í kjölfar umfjöllunar fréttaskýringarþáttarins Kveiks hefur umræða um að átt hafi verið við kílómetramæla bílaleigubíla verið í hámæli. Að minnsta kosti tvær bílaleigur hafa viðurkennt að hafa stundað slíka háttsemi. Þegar álitsgjafar hafa verið spurðir hvað sé til ráða til að tryggja að slík háttsemi eigi sér ekki stað virðast þeir allir nefna nauðsyn þess að óháðir aðilar yfirfari kílómetrastöðu og kílómetramæla bifreiðanna með reglulegum hætti. Hins vegar hefur menn greint annars vegar á um hvort eftirlitið eigi að vera í höndum skoðunarstöðva ökutækja eða einhverra annarra óskilgreindra aðila, og hins vegar hvert umfang eftirlitsins á að vera.
Afstaða SVÞ er sú að best fari á því að eftirlitið eigi sér stað við aðalskoðun bílaleigubíla og að nauðsynlegt sé að auka tíðni hennar. Frá upphafi árs 2009 hafa fólksbílar farið fyrst í aðalskoðun á fjórða ári eftir skráningu, annað hvert ár í tvö næstu skipti, og árlega eftir það. Þetta á við um alla fólksbíla nema leigubíla, sem skoðaðir eru árlega. Sterkar vísbendingar eru hins vegar um að bílaleigubílar séu eknir álíka mikið á fyrsta einu til einu og hálfu árinu og fólksbílar í eigu einstaklinga eru eknir á fyrstu þremur til fjórum árum eftir nýskráningu. Við þetta bætist að nú stendur yfir innleiðing á Evrópugerð þar sem beinlínis er gert ráð fyrir að við aðalskoðun beri skoðunaraðilum að yfirfara kílómetramæla bifreiða. Þá er kveðið á um skyldu aðildarríkjanna til að beita þá refsingu sem eiga við kílómetramæla ökutækja. SVÞ telja því eðlilegt að bílaleigubílar fái aðalskoðun ár hvert eins og leigubílar.
Fölsun kílómetrastöðu er alvarlegt vandamál á alþjóðavísu. Hingað til hafa Íslendingar hins vegar lítt verið meðvitaðir um tíðni og útbreiðslu slíkrar fölsunar þó Evrópusambandið hafi talið tilefni til að bregðast sérstaklega við. Regluleg bifreiðaskoðun er framkvæmd til að treysta umferðaröryggi. Skilvirknirök mæla með því að brugðist verði við þeirri stöðu sem upp er komin með því að auka skoðunartíðni bílaleigubíla. Með slíkri aðgerð yrði traust á eftirmarkaði ökutækja endurreist og neytendum og fyrirtækjum sem eiga viðskipti á eftirmarkaði veitt nauðsynleg vernd gegn því að ökutækið sé í verra ástandi en aldur og staða kílómetramælis gefa til kynna.