02/09/2019 | Fréttir, Greinar, Í fjölmiðlum, Umhverfismál
Ingvar Freyr Ingvarsson aðalhagfræðingur og Benedikt S. Benediktsson lögfræðingur Samtaka verslunar og þjónustu, skrifa í Viðskiptablaðið 29. ágúst:
Ríkisstjórnin hefur gefið út metnaðarfullar yfirlýsingar í loftslagsmálum. Við höfum fyrir löngu spilað út okkar helsta trompi; orkuframleiðsla á Íslandi er að langmestu leyti sjálfbær. Við þurfum því að takast á við flóknar áskoranir til að draga úr losun. Í því liggja hins vegar jafnframt tækifæri því við munum þurfa að skapa og vinna með lausnir sem önnur ríki þurfa hugsanlega ekki að leggja jafn ríka áherslu á næstu ár. Haldi menn rétt á spilunum geta Íslendingar orðið nk. fyrirmyndarríki og slík ásýnd eykur seljanleika vöru og þjónustu frá Íslandi. Snemmbærar fjárfestingar í losunarsamdrætti draga úr framtíðaráhættu vegna kostnaðarhækkana. Undir þessum kringumstæðu þurfa bæði stjórnvöld og einkaaðilar að koma auga á tækifærin og nýta þau til hins ýtrasta.
Yfirlýsingar ríkisstjórnarinnar tengjast skuldbindingum á vettvangi Parísarsamkomulagsins. Efasemdum hefur verið lýst um niðurstöður loftslagsráðstefnu SÞ árið 2015. Um þessar mundir hafa komið fram upplýsingar sem sýna að losun koltvísýrings heldur áfram að aukast þrátt fyrir tilvist samkomulagsins. Margir eru þó þeirrar skoðunar að árangur ráðstefnunnar sé meiri en menn gátu vonast eftir. Þeim fer einnig fjölgandi sem telja að það hefði verið æskilegt að ganga mun lengra en gert var. Hvað sem öðru líður er ljóst að árangurinn er m.a. háður því hvernig aðilar Parísarsamkomulagsins haga sér næstu missiri og ár.
Vísbendingar eru um að Parísarsamkomulagið hafi hið minnsta vakið menn til umhugsunar og skapað baráttunni gegn hlýnun jarðar nýjan farveg. Þó að með samkomulaginu hafi aðildarríkin sett sér töluleg markmið verður árangur a.m.k. fyrst um sinn helst mældur í skilgreindum aðgerðum sem aðildarríkin boða. Aðilar samkomulagsins hafa verið meðvitaðir um að þetta er langhlaup en ekki spretthlaup og því er aðildarríkjunum gert að endurmeta gerðar áætlanir fimm ára fresti auk þess sem upplýsingagjöf og eftirlit verður gegnsærra en áður hefur tíðkast. Líkur eru á að samanburður verði í því ljósi einfaldari og aðgengilegri.
Óhjákvæmilega krefst metnaður í loftslagsmálum þess að áætlanir einstakra ríkja séu verði skjótvirkar. Fjölmörg ríki stefna að góðum árangri hverjar svo sem heimturnar verða. Ætla verður að þær aðgerðir sem ráðist verður í muni með einhverjum hætti kalla á breytta hegðun fyrirtækja og einstaklinga.
Virðismat fyrirtækja er m.a. háð þróun rekstrarkostnaðar. Stjórnendur fyrirtækja sem standa í virkri samkeppni hafa það viðvarandi verkefni að lækka slíkan kostnað m.a. með upptöku nýrra rekstraraðferða og nýrra tæknilausna.
Til dæmis standa stjórnendur fyrirtækja sem reiða sig á notkun ökutækja frammi fyrir því að leggja mat á rekstrarkostnað þeirra yfir áætlaðan notkunar- eða líftíma. Efnahagslegir hvatar til orkuskipta í samgöngum eiga að stuðla að því að matið verði nýorkuökutækjum hagfellt. Ábati fyrirtækjanna gefur til kynna það verð sem fyrirtækið greiðir beinlínis fyrir losun. Til viðbótar kann að koma sá ábáti sem hlýst af góðu orðspori.
Kostnaður við losun í fluggeiranum endurspeglast í kostnaði vegna kaupa á ETS losunarheimildum og sama á við um önnur fyrirtæki sem eru háð slíkum kaupum. Flugfélög draga m.a. úr rekstrarkostnaði með því að draga úr eldsneytisnotkun. Verðið sem þau greiða fyrir losun endurspeglast í rekstrarhagræðinu sem þau ná fram annars vegar með minni eldsneytiskaupum og hins vegar sparnaði vegna minni þarfar fyrir losunarheimildir. Í mörgum tilvikum er losunarkostnaður hins vegar óljós til skemmri og lengri tíma litið enda eru loftslagsaðgerðir stjórnvalda enn í mörgu tilliti ófullburða. Þetta á t.d. við í tilviki margra fyrirtæki í orkuiðnaði.
Þessi fyrirtæki standa þannig frammi fyrir nokkrum vanda annars vegar þegar þau vinna rekstraráætlanir og hins vegar þegar þau taka ákvarðanir um fjárfestingar sem eiga að nýtast í meðallangan eða langan tíma. Ákveðin hætta er á að loftslagskostnaður verði þar með látinn liggja á milli hluta. Sterkar líkur eru á að þær aðgerðir sem ráðist verður í því skyni að draga úr losun í starfsemi fyrirtækja muni til framtíðar litið hafa áhrif á afkomu og eignaverð. Skyndilegar loftslagsaðgerðir geta því haft veruleg áhrif á horfur í rekstri fyrirtækja auk þess sem verðlækkun eigna kann að draga úr lánshæfi. Skyndileg áhrif loftslagsaðgerða geta því haft leitt til lakari efnahags- og fjármálastöðugleika.
Í framangreindu ljósi er nauðsynlegt að tryggja að stjórnendur og fjárfestar hafi tök á að taka tillit til loftslagsáhættu. Öðrum kosti geta þeir ekki baktryggt fyrir mögulegum áföllum. Óvissan kann þannig að leiða til lakari viðskiptakjara fyrirtækjanna. Skilvirk loftslagsstefna er helsta tækið sem stjórnvöld geta beitt til að draga úr loftslagsáhættu. Verði of seint í taumana gripið er hætt við að samfélagslegur kostnaður aukist. Því meira sem það dregst að stefnan liggi fyrir því meira eykst hættan á harðri aðlögun. Liggi loftslagsstefna fyrir snemma þannig að unnt verði að grípa til aðgerða fyrr en ella eykst hagkvæmni og fyrirsjáanleiki. Það kemur öllum til góða.
Markaðstengd stjórntæki hafa þótt ákjósanlegur kostur í loftslagsmálum. Með þeim er leitast við að fella kostnað vegna losunar inn í beinan kostnað við framleiðslu eða þjónustu sem veldur losun. Samfélagsleg áhrif losunar eru m.ö.o. verðlögð og sá sem losar ber þannig fjárhagslega ábyrgð henni sem aftur endurspeglast í verði sem kaupendur vara og þjónustu greiða. Með þessu móti er skapaður fjárhagslegur hvati fyrir fyrirtæki og neytendur til að velja loftslagsvænar lausnir. Þá aukast líkur á að ráðist verði í þær mótvægisaðgerðir sem skila mestum árangri. Stjórntækin geta því dregið úr heildarkostnaði mótvægisaðgerða, stýrt fjármagni í loftslagsvænar tækninýjungar og stuðlað að því að ríkisstjórnin standi við metnaðarfullar yfirlýsingar. Þegar horft er til þess hve mikil áhrif loftslagsbreytingar geta haft á samfélagið er ljóst að stjórntækin eru gríðarlega mikilvæg.
Eitt af mikilvægustu verkefnum fjármálamarkaðarins er að meta áhættu. Svo unnt sé að leggja raunhæft mat á loftslagsáhættu þurfa bestu mögulegu upplýsingar að liggja fyrir. Tilvist slíkra upplýsinga er því veruleg forsenda réttra ákvarðana. Án þeirra ríkir óvissa um kostnaðaráhrif losunaraukningar eða -samdráttar á rekstur og eignir. Þar með er hætt við að mat á félags- og efnahagslegri arðsemi verði skeikult. Engin er betur í stakk búin til að veita upplýsingarnar en stjórnvöld.
02/09/2019 | Fréttir, Greinar, Í fjölmiðlum, Stjórnvöld, Umhverfismál
Eftirfarandi grein eftir Andrés Magnússon, framkvæmdastjóra SVÞ, birtist í Fréttablaðinu 29. ágúst sl.:
Á undanförnum mánuðum hefur verulegt magn lambakjöts verið flutt út, m.a. til fjarlægra landa á borð við Japan og Víetnam. Þessi útflutningur varð það mikill að skortur myndaðist á innanlandsmarkaði, sérstaklega á lambahryggjum. Afurðastöðvar í landbúnaði sköpuðu skortinn vísvitandi í þeim tilgangi að geta hækkað verð á lambakjöti til íslenskra neytenda. Plottið gekk upp, verð frá afurðastöðvum hækkaði um tugi prósenta og íslenskir neytendur voru, eins og fyrri daginn, þeir sem borguðu brúsann. Forsvarsmenn afurðastöðvanna gerðu ekki minnstu tilraun til að fela þessa stöðu og greindu frá yfirvofandi skorti á fundi með sauðfjárbændum síðastliðið vor, þegar fjórir mánuðir voru þar til sláturtíð hæfist.
Þegar innlend framleiðsla getur ekki annað eftirspurn, ber lögum samkvæmt að heimila innflutning á viðkomandi vöru. Samtök verslunar og þjónustu sendu því erindi til ráðgjafarnefndar um inn- og útflutning landbúnaðarvara í júní sl., þar sem farið var fram á að heimild yrði veitt til tollfrjáls innflutnings á lambahryggjum. Eftir að hafa sinnt lögboðinni rannsóknarskyldu sinni, ákvað nefndin að leggja til við ráðherra að innflutningur, með lækkuðum tollum, yrði heimilaður í einn mánuð. Ekkert benti til annars en að heimildin yrði veitt, enda lögboðnar forsendur til staðar. Þá gripu pólitískir hagsmunaaðilar í taumana, landbúnaðarráðherra lét undan og heimildin var ekki veitt. Íslenskir neytendur sátu eftir með sárt ennið, lambahryggir voru fluttir inn á fullum tollum og neytendur nutu þ.a.l. ekki þess ábata sem að var stefnt. SVÞ hafa þegar sent viðeigandi stofnunum erindi vegna þeirra viðskiptahátta sem afurðastöðvarnar sýndu af sér í þessu máli.
Á Íslandi er nú framleitt um 30% meira af lambakjöti en þörf er fyrir á innanlandsmarkaði, eða um 3 þúsund tonn. Það magn er allt flutt út, á verði sem er langt undir því sem innlendri verslun stendur til boða. Kolefnisfótspor af þeim útflutningi hefur hins vegar ekki verið kannað. SVÞ munu því á næstunni senda erindi til umhverfisráðherra þar sem óskað verður eftir að kolefnisfótspor útflutnings á lambakjöti verði kannað sérstaklega.
Það er nefnilega full ástæða til að allur herkostnaður þess útflutnings sé uppi á borðinu. Skattgreiðendur eiga heimtingu á því.
27/08/2019 | Greinar, Í fjölmiðlum
Jón Ólafur Halldórsson, formaður SVÞ, skrifar í Fréttablaðið þann 27. ágúst:
Flestir eru á þeirri skoðun, að til þess að höfuðborg standi undir nafni, þurfi að vera þar öflugt atvinnulíf. Borg án fyrirtækja sé fábrotinn staður. Blómstrandi fyrirtæki leiði af sér blómstrandi mannlíf. Fyrirtækin, af öllum stærðum og gerðum, hafa augljóslega miklu hlutverki að gegna við þá sem þar búa og þá sem heimsækja höfuðborgina. Þau geta kallast andlit borgarinnar út á við. Þetta er a.m.k. sú stefna sem höfuðborgir nágrannalanda okkar leitast við að halda í heiðri. Öflug fyrirtæki, ekki síst í miðborg, taka vel á móti gestum og gangandi og veita fólki þá tilfinningu að þangað sé gott að koma.
Það er ekki alveg víst að þessi lýsing passi við miðborg Reykjavíkur nú um stundir. Ítrekað berast fréttir af fyrirtækjum í rekstrarvanda, það miklum að þau neyðast til að hætta starfsemi. Ítrekað berast kvartanir frá fyrirtækjum um samráðsleysi, ekki síst við verklegar framkvæmdir. Og það sem verst er, þá er þessi lýsing ekki ný af nálinni, þetta er ástand sem varað hefur í alltof langan tíma. Tilfinning margra þeirra sem stunda atvinnurekstur í miðborginni er, að þeim sem fara með stjórnartaumana í höfuðborg Íslands, sé fyrirmunað að eiga eðlileg samskipti. Skilningsleysi á atvinnurekstri og þörfum hans, er mikið meðal þeirra sem með stjórn borgarinnar fara, á því er ekki nokkur vafi.
En það er ekki aðeins á samskipasviðinu sem pottur er brotinn. Reykjavíkurborg, sem stærsta sveitarfélag landsins, er sér á báti þegar kemur að innheimtu fasteignaskatts. Þar sem meirihluti alls atvinnuhúsnæðis á landinu er í höfuðborginni, rennur meirihluti alls fasteignaskatts af atvinnuhúsnæði til borgarsjóðs Reykjavíkur. Borgin heldur áfram hæstu álagningarprósentu fasteignaskatts 2019, öfugt við mörg nágrannasveitarfélög. Eins og öllum má ljóst vera vegur þessi mikla skattheimta sífellt þyngra í rekstri fyrirtækja og með sama áframhaldi munu þau fyrirtæki sem þess eiga kost, leita annað með atvinnurekstur sinn.
Stjórnendur borgarinnar verða að gera sér grein fyrir þeirri miklu ábyrgð sem á þeim hvílir. Flókin og úrelt stjórnsýsla hefur lamandi áhrif á allt atvinnulíf í borginni. Embættismannakerfi, sem lifir í eigin heimi, gerir ógagn frekar en gagn. Skattheimta, sem er úr öllu hófi, letur fólk og fyrirtæki til athafna. Stjórnendur borgarinnar hafa öll ráð í hendi sér til að snúa þessari öfugþróun við.
29/06/2019 | Greinar, Í fjölmiðlum
Eftirfarandi grein eftir Andrés Magnússon, framkvæmdastjóra SVÞ, birtist í Morgunblaðinu 28. júní sl.
Enn á ný hafa hugmyndir um upptöku sykurskatts skotið upp kollinum. Þar með gengur aftur gamall draugur sem flestir töldu að hefði verið kveðinn niður fyrir fullt og allt. En lengi er von á einum enda er hið pólitíska umhverfi frjór jarðvegur fyrir allar hugmyndir um öflun meiri ríkistekna í formi skattheimtu.
Og sagan endurtekur sig eins og sagt er því þetta form skattheimtu er ekki nýtt af nálinni. Í stjórnartíð ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur, 2009–2013, var skattur í formi vörugjalds lagður á sykur og sykraðar vörur. Árangur þeirrar skattheimtu reyndist hins vegar dapur. Skattheimtan var afar flókin í framkvæmd, hún var dýr fyrir fyrirtæki og hið opinbera og skilaði hlutfallslega litlum tekjum í ríkissjóð. Samkvæmt könnun Rannsóknarseturs verslunarinnar hafði skatturinn lítil sem engin áhrif á neysluhegðun fólks. Niðurstaðan var sú að næsta ríkisstjórn sem við tók beitti sér fyrir afnámi sykurskattsins, m.a. á grundvelli tillagna Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, og á það féllst Alþingi.
Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá árum sykurskattsins. Til þess ber að líta að neysluhegðun fólks hefur tekið stórstígum breytingum á undanförnum árum. Miðlægar upplýsingar um neyslu og innihaldsefni matvæla eru orðnar gamlar og gefa alls ekki rétta mynd neyslumynstri dagsins í dag. Ef litið er til nágrannaríkja okkar gefur t.d. nýleg könnun sem gerð var á neysluhegðun Svía þá mynd að ótrúlegar breytingar hafi orðið á hegðuninni sl. áratug.
Vöruframboð innlendrar verslunar ræðst óhjákvæmilega af eftirspurn. Hver hillumetri er verslunum afar verðmætur og staðsetning vöru skiptir máli. Í því ljósi er matvöruverslunin stöðugt vakandi fyrir nýbreytni og breytingum á áherslum neytenda. Síðustu ár hefur þróun í matvöruverslun tekið æ ríkara mið af breyttum áherslum og hegðun neytenda. Ört stækkandi hluti neytenda leggur áherslu á að neyta hollrar fæðu og sá hópur sneiðir kerfisbundið hjá sykruðum og fituríkum matvælum. Viðbrögð verslunarinnar endurspeglast í þeim stórkostlegu breytingum sem hafa orðið í vöruframsetningu þar sem nú er lögð mikil áhersla á að hafa hollustuvörur eins og ávexti, grænmeti o.fl. sem mest áberandi. Að sama skapi hefur framsetning sælgætis og sykraðra drykkja færst á síður áberandi staði. Ástæðan er í meginatriðum sú að neytendur vita hvað þeir vilja, hafa skýra hugmynd um afleiðingar neyslu matvæla og velja því hollustu.
Stjórnmálamenn hafa lengi haft ríka tilhneigingu til að hafa vit fyrir fólki. Öflun ríkistekna með aðferðum sem hafa jákvæðan blæ er vinsæl um þessar mundir. Í þetta skiptið á skatturinn að bæta hressa og kæta og að jafnvel gefa hraustlegt og gott útlit. En ríkiskassinn má hins vegar fitna á kostnað neytenda!
15/04/2019 | Fréttir, Í fjölmiðlum
Jón Ólafur Halldórsson, formaður SVÞ, ræddi fasteignaskattana við þá Gulla og Heimi Í bítinu á Bylgjunni á mánudegi í Dymbilviku. Útreikningur gjaldanna er flókinn og ógagnsær og þeir eru íþyngjandi fyrir fyrirtæki og einstaklinga.
>> Smelltu hér til að fara á vef Bylgjunnar til að hlusta á viðtalið.
11/04/2019 | Fréttir, Í fjölmiðlum
Jón Ólafur Halldórsson segir fasteignagjöld, eins og þau eru nú, fráleit og ekki hægt að bjóða atvinnulífinu upp á þau. Fyrirkomulagið sé galið. Fyrirkomulagið sé með allt öðrum hætti á hinum Norðurlöndunum, þar sem menn séu með varúðarfærslur sem ekki séu til staðar hér. Auk þess séu boðaðar lækkanir borgarinnar allt of langt undan.
Jón Ólafur ræðir einnig breytingar í verslun, bæði í miðborg Reykjavíkur en einnig almennt.
Hlusta má á viðtalið við Jón Ólaf hér (hefst á ca. 9:50).
