18/10/2017 | Fréttir, Greinar, Í fjölmiðlum, Menntun, Samtök sjálfstæðra skóla
Birt á visir.is 12.10.2017
Skólakerfið
Tökum stór skref í átt að því að skapa fjölbreyttara skólakerfi og hverfum markvisst frá þeirri einsleitni sem þar ræður ríkjum.
Nemandinn
Viðurkennum ólíkar þarfir ólíkra nemenda og kappkostum að mæta þeim.
Foreldrarnir
Veitum foreldrum val og treystum þeim til þess að velja það námsumhverfi sem þau telja að henti sínum börnum best.
Kennarinn
Aukum sjálfstæði kennara og sýnum þeim traust til þess að gera það sem þeir eru bestir í: Að kenna.
Einföldum kröfur á kennara og minnkum tíma þeirra sem fer í skriffinnsku.
Veitum kennurum, líkt og nemendum, möguleika á að velja starfsvettvang í ólíkum skólum og sérskólum þar sem þeirra sérsvið, þekking og áhugi getur nýst sem best
Innleiðum sveigjanleika í nám kennara og möguleikann á því að öðlast viss réttindi til kennslu á skemmri tíma.
Viðurkennum að kennsla er að talsverðu leyti listgrein; Engum dytti í hug að láta listamenn vinna eftir stimpilklukku!
Skólastjórnandinn
Tryggjum skólastjórum faglegt og rekstrarlegt sjálfstæði til þess að skapa sínum nemendum besta mögulega námsumhverfið.
Minnkum miðstýringu að hálfu skólayfirvalda í sveitarfélögum og leggjum meiri ábyrgð á hendur skólastjórnenda og skólaráðs í hverjum skóla.
Höfundur: Kristján Ómar Björnsson formaður SSSK, Samtaka sjálfstætt starfandi skóla
18/10/2017 | Fréttir, Greinar, Í fjölmiðlum, Samtök sjálfstæðra skóla
Birt á visir.is 11.10.2017
Mennta- og skólastarf á Íslandi hefur, í sögulegu samhengi, lengstum verið á höndum annarra aðila en ríkis eða sveitarfélaga. Fram að myndun þéttbýla á Íslandi var slíkt starf að mestu einskorðað við trúarhreyfingar og kennslu í heimahúsum. Stofnun Barnaskóla Reykjavíkur varð fyrir einstaklingsframtak árið 1830 en í byrjun 20. aldar voru 10% allra skólabarna í Reykjavík í því sem þá voru kallaðir einkaskólar. Á 19. öld. voru farandskólar settir upp víðsvegar en jafnvel eftir að íslensk stjórnvöld settu á lög um almenna fræðsluskyldu um 1900 þá hvíldi sú fræðsla að talsverðu leyti á heimilunum.
Elsta starfandi grunnskóla landsins var komið á fót á Eyrarbakka árið 1854 af athafnamönnum þar í sveit og sumir af elstu grunnskólum landsins hafa verið sjálfstæðir frá upphafi. Landakotsskóli var stofnaður 1896, Suðurhlíðarskóli hefur starfað undir ýmsum nöfnum frá 1905 og Skóli Ísaks Jónssonar reis árið 1926. Í seinni tíð hafa svo sjálfstæðir skólar eins og Tjarnarskóli og Hjallaskólarnir fest sig í sessi.
Á leik-, framhalds- og háskólastigi hefur fjöldi sjálfstæðra skóla vaxið sl. ár og fjölbreytni í námsframboði almennt aukist. Í ljósi þess og sögunnar er því merkilega hversu íhaldssöm viðhorf fyrirfinnast enn gagnvart sjálfstæðum grunnskólum. Það endurspeglast t.d. í því hversu torsótt það er fyrir sjálfstæða aðila að fá að stofna grunnskóla, sem útskýrir það að einungis rúm 2% íslenskra grunnskólanema sækja sjálfstæða grunnskóla sem er með því lægsta sem gerist meðal OECD-ríkjanna.
Frá ca. miðri síðustu öld hefur byggst upp einsleitt grunnskólakerfi á Íslandi. Einsleitni er líklega í eðli miðlægra kerfa enda má færa sannfærandi rök fyrir því að það ætti að vera skylda miðstýrðs skólakerfis á hendi hins opinbera að mismuna ekki nemendum sínum heldur bjóða þeim upp á nákvæmalega sama umhverfið, óháð því í hvaða hverfisskóla þeir eru. Vissulega fyrirfinnst nýsköpun og framsækni í opinberum grunnskólum og þá ekki síst í minni sveitarfélögum úti á landi þar sem miðstýringin er lítil og umhverfi skólanna líkara því sem sjálfstæðir skólar búa við.
Ein sterkustu rökin fyrir því að koma á skólakerfi þar sem fjölbreyttir valkostir mæta foreldrum og nemendum eru þau að í slíku kerfi er líklegra að hver nemandi finni nám við sitt hæfi þar sem honum gefst kostur á að nýta styrkleika sína, færni og áhugasvið. Önnur sterk rök fyrir því að æskilegt sé að greiða götu fleiri sjálfstætt starfandi grunnskóla lúta að breyttum kröfum nútímans og framtíðarinnar til starfandi fólks. Skólakerfi 20. aldarinnar kann að hafa dugað til þess að undirbúa nemendur fyrir fyrirsjáanlegt starfsumhverfi þess tíma en stöðugar tæknibyltingar nútímans gera þá kröfu á skólakerfið að það sé sveigjanlegra, frjálsara og í stöðugri framþróun.
Á Íslandi er lögbundin grunnskólaskylda og til þess að halda upp þeirri þjónustu borgar fólk skatta. Sveitarfélög innheimta útsvar til reksturs grunnskólanna í sínu umdæmi og hafa, lögum samkvæmt, algjörlega frjálsar hendur um hvort rekstur grunnskólanna sé á þeirra hendi eða annarra aðila. Það er eðlileg krafa að skattgreiðendur sem kjósa að senda sín börn til náms í sjálfstæðum skóla fái sömu þjónustu fyrir sína skattpeninga og þurfi ekki að greiða skólagjöld. Flestir sjálfstæðir skólar innheimta skólagjöld einfaldlega vegna þess að sveitarfélögin ákveða að útdeila þeim minna rekstrarfé en sínum eigin. Þetta er óréttlátt og útilokar sjálfstæða skólann sem raunverulegt val fyrir þá efnaminni. Fé ætti að fylgja barni, óháð því hvaða skóla það og foreldrarnir velja.
Að lokum er mikilvægt að hafa í huga í umræðu um sjálfstæða skóla að ekki er löglegt að greiða arð út úr starfssemi sjálfstæðra grunnskóla á Íslandi, ólíkt mörgum öðrum löndum. Almennir sem og sjálfstæðir skólar á Íslandi hrærast í krefjandi rekstrarumhverfi og að athuguðu máli ætti engum að detta í hug að stofna grunnskóla á Íslandi til þess að græða pening, heldur til þess að skapa umhverfi þar sem framtíð landsins fær að vaxa og blómstra.
Höfundur er formaður Samtaka sjálfstætt starfandi skóla (SSSK).
18/10/2017 | Fréttir, Greiningar, Verslun
Svíar eru fyrirferðamestir í netverslun í Skandinavíu
Með því að kanna umfang viðskipta í Skandinavíu við erlendar netverslanir má fá almenna hugmynd um styrkleika innlendrar verslunar í löndunum. Ef hlutfall þeirra neytenda sem stunduðu netviðskipti í Skandinavíu á fyrri helmingi ársins 2017 er skoðað kemur í ljós að í Svíþjóð höfðu hlutfallslega flestir verslað á netinu eða um 65% neytenda. Þrátt fyrir að Svíar kjósi í meira mæli að beina viðskiptum sínum í gegnum netið þá kaupa Svíar í auknum mæli vörur af innlendum aðilum á meðan Finnar hafa hæst hlutfall viðskipta við erlenda netverslun. Ástæða þessa er m.a. sú að fjöldi af sænskum netverslunum starfa í hagstæðu og samkeppnishæfu viðskiptaumhverfi á víðtækum grunni. Sænsk netverslun nær því að skapa sér hagstæða stöðu á þessu sviði, aðallega á grundvelli fjölbreytts vöruúrvals og með því að bjóða upp á notendavænar vefsíður. Mikilvægt er að læra af reynslu Svía og útfæra svipaðar lausnir hér á landi m.t.t. hagsmuna neytenda. Að endingu má benda á að Svíar og Finnar hafa dregið úr kaupum bóka og kvikmynda erlendis frá en því má þakka hagstæðu verði og góðum afhendingarmöguleikum innanlands. Annar þáttur í þessu er að alþjóðlegir aðilar ná ekki að markaðssetja vöruna á tungumálum landanna.
Skýrsluna má nálgast hér.
16/10/2017 | Fréttir, Verslun
Birt á visir.is 16.10.2017
„Það er tilgangslaust að fella niður tolla og vörugjöld, verslunin skilar slíku aldrei til neytenda“. Þessa setningu og margar aðrar í svipuðum dúr hefur oft mátt lesa í fjölmiðlum undanfarin ár, eða allt frá því að áform þáverandi stjórnvalda um afnám almennra vörugjalda og tolla voru kunngjörð haustið 2014. Það var svo sem ekki í fyrsta sinn sem verslun á Íslandi mátti sæta ásökunum í þessa veru, en segja má að slíkt hafi verið viðtekin venja tiltekinna afla, þegar skattkerfinu hefur verið breytt á þann veg að neytendur skyldu njóta ábatans.
Þeir eru margir pólitísku lukkuriddararnir sem hafa reynt að slá keilur með því að tortryggja verslunina í þessum efnum og þar með allan þann stóra hóp fólks sem starfar innan þeirrar mikilvægu atvinnugreinar. Þá hafa sum hagsmunasamtök bæði launþega og neytenda ekki látið sitt eftir liggja, en þau hafa hvað eftir annað sett fram fullyrðingar á opinberum vettvangi, þar sem sömu eða svipaðar ávirðingar eru settar fram.
Í þessu efni hefur það litlu sem engu breytt þó að ítrekað hafi verið skýrt út með opinberlega staðfestum gögnum, að niðurfelling vörugjalda og niðurfelling tolla hafi skilað sér til neytenda, í formi lægra vöruverðs. Þeir eru nefnilega ótrúlega margir sem setja sannleikann í annað sæti þegar þeir sjá sér hag í slíku. En sem betur fer kemur hið rétta oftast í ljós að lokum.
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands hefur nú birt skýrslu sína „Áhrif afnáms tolla og vörugjalda á verðlag“, en skýrsla þessi er, eins og nafnið bendir til, samantekt þessarar virtu stofnunar á áhrifum umræddra skattkerfisbreytinga sem komu til framkvæmda í áföngum á tímabilinu 2015 til 2017. Í ályktunarorðum skýrslunnar, sem eru jafnframt lokaorð hennar segir: „Í stuttu máli lækkaði smásöluverð þeirra vara sem hér voru til skoðunar um leið og fyrirkomulagi neysluskatta var breytt. Svo virðist sem lækkun gjalda hafi að mestu skilað sér í vasa neytenda. Álagning kaupmanna lækkaði á flestum vörum í krónum talið“.
Nú verður fróðlegt að fylgjast með því hvernig þeir sem fyrr voru nefndir og hæst hafa látið gagnvart versluninni, bregðast við. Munu þeir halda áfram á sömu braut og fyrr, eða munu þeir sjá að sér og viðurkenna að kannski hafi ekki verið innistæða fyrir þeim öllum hástemmdu yfirlýsingunum sem fallið hafa?
Höfundur: Andrés Magnússon, framkvæmdastjóri SVÞ
Greinin til útprentunar.
11/10/2017 | Fréttir, Menntun
Atvinnulífið er farið að leggja aukna áherslu á menntun mannauðs og það er jákvætt. Þróunin hefur verið hröð síðustu misseri og útfærslur eru ólíkar og fjölbreyttar. Fræðsla og þjálfun starfsfólks er komin í góðan farveg hjá mörgum fyrirtækjum. Stóru fyrirtækin geta gert meira í krafti stærðar sinnar á meðan lítil og meðalstór fyrirtæki þurfa að finna nýjar leiðir og vinna saman. Þar spilar tæknin stórt hlutverk sem veitir okkur gríðarleg tækifæri, tækifæri sem við verðum að grípa! Fyrirtæki þurfa ekki lengur að flytja fólk úr öllum áttum á sama stað, á sama tíma og fara yfir mikið efni í alltof löngun tíma. Tæknin gefur tækifæri til að ,,streama“ efni og fyrir upptökur. Og starfsmenn geta farið yfir efnið þegar þeim hentar, þar sem þeim hentar, á þeim tíma sem þeim hentar. Með aðstoð tækninnar getum við á miklu skilvirkari hátt verið tilbúin með þekkinguna þegar starfsmaðurinn þarf hana – en ekki þegar mannauðsstjórinn er búinn að bóka sal og fyrirlesara! Stafræn þjálfun gefur svo fjölbreytta möguleika, möguleika sem verður að nýta!
Menntun eykur virði fyrirtækja
Menntun skiptir fyrirtækin máli. Rannsóknir sýna að einstaklingar sem fá tækifæri til að auka þekkingu sína og vaxa í starfi eru ánægðari í starfi, hafa góð áhrif á liðsheild og starfa lengur innan viðkomandi fyrirtækis. Aukin menntun og fræðsla eykur sveigjanleika fyrirtækja, starfsfólk getur tekið að sér fjölbreyttari störf og er frekar tilbúið í breytingar. Með þessu verður mannauður fyrirtækja öflugri og fyrirtækin þá um leið samkeppnishæfari. Skýr menntastefna hefur líka jákvæð áhrif á ímynd fyrirtækja. Þetta allt skiptir máli enda er ör starfsmannavelta fyrirtækjum dýr. Kröfur um hæfni eru alltaf að aukast og vel þjálfað og hæft starfsfólk gerir færri mistök, er skilvirkara og nýtir tíma sinn betur. Hæft fólk skapar meira virði fyrir fyrirtækin.
Það er því mikilvægt að í boði séu fjölbreytt tækifæri hvort sem það er innan fyrirtækjanna sjálfra, hjá símenntunarmiðstöðvunum, í framhalds- fag- og háskólum, einkaaðilum eða öðrum fræðsluaðilum. Fullorðinsfræðsla er fjármögnuð af samfélaginu vegna þess að við teljum hana mikilvæga. Endurmenntun má ekki bara vera skírteini upp á vegg sem nýtist ekkert. Það þarf að skila sér í auknum tækifærum – bæði fyrir einstaklingana og fyrir fyrirtækin.
Vinnumarkaðurinn breytist hratt, talið er að allt að helmingur núverandi starfa muni breytast töluvert eða hverfa! Fjórða iðnbyltingin er hafin og við verðum að hlaupa með. Á meðan vinnumarkaðurinn breytist hratt hefur menntakerfið sem heild tilhneigingu til að breytast afskaplega hægt. Kerfi eru í eðli sínu þung og svifasein og við verðum að gæta þess að stjórnsýslan og lagaumhverfi torveldi ekki þeirri framþróun sem er byrjuð og þarf að eiga sér stað.
Höfundur: Áslaug Hulda Jónsdóttir, forstöðumaður menntasviðs SVÞ
Greinin til útprentunar.
11/10/2017 | Fréttir
Um áratugaskeið hefur það verið stefna hins opinbera að útvista verkefnum í auknum mæli til einkaaðila og sjálfstætt starfandi verktaka. Enn sem komið er hafa aðgerðir ríkisins hins vegar ekki verið í samræmi við þessa stefnu nema að litlu leyti; enn skortir á að hið opinbera nýti sér með markvissum hætti alla þá kosti sem í boði eru. SVÞ – Samtök verslunar og þjónustu hafa hvatt hið opinbera að nýta sér kosti útvistunar verkefna á þeim sviðum þar sem bæði þekking og reynsla fyrirtækja er til staðar enda getur ríkisrekstur ekki verið markmið í sjálfu sér og verkefni hins opinbera á að fela þeim sem leysa þau með sem bestum og ódýrustum hætti. Reynslan hefur sýnt okkur að einkaaðilar eru hæfir til að annast slíka þjónustu og má þar nefna sem dæmi bifreiðaskoðun, skólastarfsemi og heilbrigðisþjónustu.
Að mati SVÞ getur útvistun verkefna falið í sér hagræðingu og aukna skilvirkni í ríkisrekstri þar sem þjónusta er veitt á markaðslegum forsendum og hið opinbera fær greiðan aðgang að sérfræðiþekkingu sem eftir atvikum er ekki til staðar hjá ríkinu. Síðast en ekki síst dregur útvistun verkefna úr ýmsum kostnaði hjá ríkinu, s.s. launa- og rekstrarkostnaði. Þá hafa úttektir og skýrslur Ríkisendurskoðunar bent á að einstaka verkefni sem nú er sinnt af ríkinu séu illsamræmanleg hlutverki og starfsemi hins opinbera og hefur því mælt með að einkaaðilum sé falin framkvæmd þeirra.
Ein þeirra stofnana sem Ríkisendurskoðun hefur fjallað um er Vinnueftirlitið en í stjórnsýsluúttekt frá árinu 2007 kemst Ríkisendurskoðun að þeirri niðurstöðu að óheppilegt sé að stjórnvald veiti fyrirtækjum sérhæfða þjónustu og beina ráðgjöf. Bent er á að einkaaðilar á markaði séu í langflestum tilfellum færir um að annast þau verkefni. Þá segir í skýrslunni: „Við eðlilegar aðstæður, þ.e. þegar framboð og samkeppni á markaði eru nægjanleg, mælir hins vegar flest gegn því að stjórnsýslustofnunin sinni slíkri þjónustu enda hlýtur hún þá að lenda í samkeppni við einkaaðila. Slík starfsemi þarf þá að minnsta kosti að vera rekin sem sérstök eining með sjálfstæðu bókhaldi svo að tryggt sé að opinberu fé sé ekki varið til að niðurgreiða samkeppnisrekstur.“ Er þar m.a. lagt til að kannað verði með formlegum hætti hvort ekki megi ná samlegð og hagræðingu með því að flytja hluta eftirlitsverkefna til faggiltra skoðunarstofa. Þá er einnig samanburður við skipulag vinnueftirlits og vinnuverndar í nágrannalöndunum og er bent á að vinnueftirlitsstofnanir í Danmörku, Noregi og Svíþjóð annast allar fyrirtækjaeftirlit samkvæmt aðferðafræðinni um aðlagað eftirlit og einnig markaðseftirlit með tilteknum vöruflokkum. Faggiltar skoðunarstofur sinna hins vegar vinnuvélaeftirliti, viðurkenndir þjónustuaðilar sjá um námskeið og kennslu og rannsóknir fara fram á sérstökum rannsóknarstofnunum.
Af úttekt Ríkisendurskoðunar má því draga þá ályktun að starfsemi og hlutverk Vinnueftirlitsins sé á margan hátt frábrugðin því sem viðgengst á Norðurlöndum og orki verulega tvímælis er kemur að hlutverki þess sem leiðbeinandi stjórnvalds annars vegar og þjónustuveitanda hins vegar. Þrátt fyrir áfellisdóma í skýrslu Ríkisendurskoðunar hafa stjórnvöld ekki nýtt sér þær lagaheimildir sem til staðar eru að fela faggiltum aðilum umsjón verkefna Vinnueftirlitsins. Þess ber að geta að faggilt fyrirtæki starfa samkvæmt samevrópskum stöðlum og hafa eftirlit með samevrópskum kröfum sem ríkið hefur leitt í lög hérlendis. Hér er því um að ræða aðila sem eru fyllilega til þess bærir að annast þau verkefni.
Tæki og tól til að útvista verkefnum Vinnueftirlitsins og hæfir aðilar til að annast þau verkefni eru því sannarlega til staðar. Það sem enn skortir hins vegar er að yfirstjórn eftirlitsins, þ.m.t. ráðherrar, taki þá staðföstu ákvörðun að nýta sér þau úrræði til hagsbóta fyrir ríki, atvinnulíf og almenning.
Höfundur: Lárus M.K. Ólafsson, hdl., lögmaður SVÞ – Samtaka verslunar og þjónustu.
Greinin til útprentunar.
